Νευρική ανορεξία: Η Νευρική ανορεξία είναι μια διατροφική διαταραχή στην οποία οι ασθενείς εκδηλώνουν έμμονη ιδέα με το βάρος τους και καταβάλλονται από την συνεχή επιθυμία απώλειας αυτού.
Παρόλο που η νόσος σχετίζεται με διατροφικές διαταραχές, χαρακτηρίζεται ως μια ψυχογενής νόσος καθώς οι ασθενείς εκουσίως περιορίζουν την πρόσληψη τροφής φοβούμενοι την αύξηση του βάρους τους.
Έτσι λοιπόν ορίστηκε η νευρική ανορεξία ως ένα σύνδρομο αυτοεπιβαλλόμενης ασιτίας, με αποτέλεσμα μεγάλη απώλεια βάρους για τον ασθενή.
Τα αίτια πρόκλησης είναι συνήθως ψυχολογικά και κοινωνικά. Μπορεί να οφείλεται σε ψυχαναγκασμό, ιδιαίτερη ευαισθησία και τάση του ατόμου προς την τελειομανία, καθώς και στα υπερβολικά αδύνατα πρότυπα που προβάλλονται συχνά.
Τα συμπτώματα της νευρικής ανορεξίας είναι:
- Ψέματα για την ποσότητα του φαγητού που τρώει
- Υπερβολές στον περιορισμό της ποσότητας του φαγητού
- Παθολογικά ευρήματα στις αιματολογικές εξετάσεις
- Υπερβολική απώλεια βάρους
- Ταχυκαρδία/βραδυκαρδία
- Εύκολη κόπωση
- Λιποθυμίες
- Ζαλάδες
- Χαμηλή πίεση
- Αφυδάτωση
- Ξηροδερμία
- Δυσκοιλιότητα
- Αδύναμα μαλλιά
- Άρνηση τροφής
- Απομόνωση
- Κατάθλιψη
- Ευερεθιστότητα
Νευρική Ανορεξία: Ποια είναι τα κριτήρια που την υποδεικνύουν;
Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι ως Νευρική Ανορεξία θεωρείται η νόσος που πληρεί κάποια συγκεκριμένα κριτήρια που έχουν οριστεί από τον Αμερικάνικο Σύλλογο Ψυχιάτρωνκαι είναι τα εξής:
- Επίμονη μείωση της ενεργειακής πρόσληψης που οδηγεί σε σημαντικά χαμηλό βάρος (σε σχέση με το ελάχιστο φυσιολογικό βάση ηλικία, φύλου, ανάπτυξης και υγείας)
- Αυξημένος φόβος για την αύξηση βάρους
- Διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος
Αξίζει να σημειωθεί ότι, πριν μερικά χρόνια ένα από τα κριτήρια για τη διάγνωση της νευρικής ανορεξίας ήταν και η απουσία έμμηνου ρύσης για τουλάχιστον 3 διαδοχικούς κύκλους.
Όμως η τελευταία ανανεωμένη έκδοση των δαιγνωστικών κριτηρίων (DSM5) κατήργησε το εν λόγω κριτήριο, καθώς 1ον) δεν ήταν εφικτό να χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση της νόσου σε αγόρια και 2ον) σχετιζόταν με υποδιάγνωση της νόσου, καθώς η διακοπή της εμμήνου ρύσης εμφανίζεται συχνά μετά από αρκετούς μήνες νόσου, με αποτέλεσμα να καθυστερεί τόσο η διάγνωση όσο και η έναρξη θεραπείας.
Παράλληλα όμως υπάρχουν και άτυπες μορφές της νόσου όπου δεν πληρούνται όλα τα κριτήρια. Για παράδειγμα, το άτομο πληρεί όλα τα κριτήρια αλλά το βάρος του είναι σε φυσιολογικά επίπεδα.
Πάντως ακόμα και τα άτομα με τις άτυπες μορφές Νευρικής Ανορεξίας, βιώνουν στον ίδιο βαθμό το ψυχολογικό στρες με τα άτομα που πληρούν ακριβώς τα κριτήρια.
Οι περιπτώσεις εφήβων που έχουν όλα τα κριτήρια για Νευρική Ανορεξία έχουν συχνότητα 0,5-1%. Οι περιπτώσεις άτυπων μορφών όμως, μπορεί να φτάσουν και το 20% του εφηβικού πληθυσμού, ποσοστό τρομακτικά υψηλό.
Νευρική ανορεξία: Τι οδηγεί στην εμφάνιση της;
Η ακριβής αιτία της νευρικής ανορεξίας είναι άγνωστη. Όπως και με πολλές ασθένειες, είναι πιθανώς ένας συνδυασμός βιολογικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
- Βιολογικοί παράγοντες: Αν και δεν είναι ακόμη σαφές το ποια ακριβώς γονίδια εμπλέκονται, μπορεί να υπάρχουν γενετικές αλλαγές που κάνουν μερικούς ανθρώπους πιο ευάλωτους στη νευρική ανορεξία. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν μια γενετική τάση προς την τελειομανία, την ευαισθησία και την επιμονή, χαρακτηριστικά που συνδέονται πάντα με την ανορεξία.
- Ψυχολογικοί παράγοντες: Μερικά συναισθηματικά χαρακτηριστικά μπορεί να συμβάλλουν στην ανορεξία. Οι νεαρές γυναίκες μπορεί να έχουν ψυχαναγκαστικές τάσεις στον χαρακτήρα τους που τις καθιστούν πιο επιρρεπείς σε “αυστηρές” δίαιτες και στον εκούσιο περιορισμό της κατανάλωσης τροφής. Μπορεί, επίσης, να έχουν μια ακραία τάση για τελειομανία, η οποία τις οδηγεί στο να νομίζουν ότι δεν είναι ποτέ αρκετά αδύνατες.
- Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Η σύγχρονη δυτική κουλτούρα δίνει έμφαση στο να είναι κανείς πολύ αδύνατος ή/και γυμνασμένος. Η επιτυχία και η ατομική αξία ενός ατόμου συχνά ταυτίζεται με το να είναι αδύνατος ή όχι. Η πίεση που ασκείται μπορεί να τροφοδοτήσει την επιθυμία να είναι κανείς πολύ αδύνατος, κάτι που εμφανίζεται συχνότερα μεταξύ των νεαρών κοριτσιών.
Νευρική ανορεξία: Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση;
Η διάγνωση της ανορεξίας κατά το DSM – III βασίζεται στα εξής κριτήρια:
- Άρνηση του ατόμου να διατηρήσει το βάρος του σώματος στο επίπεδο, ή πάνω από το επίπεδο, του ελάχιστα φυσιολογικού βάρους για την ηλικία και το ύψος του.
- Έντονος φόβος παχυσαρκίας που δεν ελαττώνεται με τη μείωση του βάρους.
- Διαταραχή του τρόπου με τον οποίο βιώνεται το βάρος ή το σχήμα στην αυτοαξιολόγηση, ή άρνηση της σοβαρότητας του υπάρχοντος χαμηλού βάρους του σώματος.
- Σε γυναίκες μετά την εμμηνάρχη παρουσιάζεται αμηνόρροια, δηλαδή απουσία τουλάχιστον τριών διαδοχικών κύκλων.
Η έλλειψη της περιόδου για τα κορίτσια είναι δυνατόν να διακοπεί για αρκετό χρονικό διάστημα, άσχετα από την έλλειψη βάρους. Συχνά, έστω κι αν το βάρος επανακτάται, δεν ακολουθείται πάντα σύντομα από την έμμηνο ροή.
Τα διαγνωστικά κριτήρια κατά το ICD-10 είναι κάπως διαφοροποιημένα και είναι τα ακόλουθα:
- Το σωματικό βάρος παραμένει τουλάχιστον 15% κάτω από το αναμενόμενο ή λιγότερο.
- Η απώλεια βάρους αυτοπροκαλείται με την αποφυγή “παχυντικών τροφών”. Είναι δυνατόν, επίσης, να υπάρχουν ένα ή περισσότερα από τα επόμενα: αυτοπροκαλούμενοι έμετοι, αυτοπροκαλούμενες κενώσεις με καθαρτικές ουσίες, υπερβολική σωματική άσκηση, χρήση φαρμάκων κατασταλτικών της όρεξης ή/και διουρητικών.
- Υπάρχει παραμόρφωση της εικόνας του σωματικού εγώ.
- Υπάρχει εκτεταμένη ενδοκρινική διαταραχή, του υποθαλαμοϋποφυσιογοναδικού άξονα, εκδηλούμενη στις γυναίκες ως αμηνόρροια και στους άνδρες ως απώλεια του σεξουαλικού ενδιαφέροντος και της ικανότητας.
- Αν η έναρξη της ψυχογενούς ανορεξίας τοποθετείται στην προεφηβική ηλικία, η διαδοχή των διαφόρων γεγονότων της ήβης καθυστερεί ή αναστέλλεται (η ανάπτυξη του ατόμου σταματά, στα κορίτσια οι μαστοί δεν αναπτύσσονται και υπάρχει πρωτογενής αμηνόρροια, στα αγόρια τα γεννητικά όργανα παραμένουν παιδικά). Με την ανάρρωση, η ήβη συχνά συμπληρώνεται φυσιολογικά, αλλά η εμμηναρχή καθυστερεί.
Αναγκαίες κλινικές εξετάσεις είναι:
- γενικές αιματολογικές αναλύσεις
- ορμονικές αναλύσεις
- πίεση και παλμό, στην ανάγκη ηλεκτροκαρδιογράφημα
- υπερηχογράφημα της κοιλιακής χώρας
- τομογραφία του κεντρικού νευρικού συστήματος
Νευρική ανορεξία: Κάντε το τεστ
- Nιώθετε ότι χάνετε τον έλεγχο όταν τρώτε;
- Yπάρχουν στιγμές που ηθελημένα “πεθαίνετε της πείνας;”
- Πιστεύετε ότι έχετε τον απόλυτο έλεγχο όταν δεν τρώτε;
- Mήπως νομίζετε ότι δεν σας αξίζει να τρώτε;
- Eχετε έναν εσωτερικό φόβο ότι συνεχώς παίρνετε βάρος;
- Πιστεύετε ότι έχετε παραπανίσια κιλά, αν και οι άλλοι σας λένε ότι πρέπει να παχύνετε;
- Xρησιμοποιείτε χάπια διαίτης ή καθαρτικά για να ελέγχετε το βάρος σας;
- Nιώθετε ενοχές όταν τρώτε;
- Mετά το φαγητό, κάνετε εμετό;
- Kάνετε εμετό όταν νιώθετε δυστυχισμένη;
- Πιστεύετε ότι το φαγητό και το βάρος είναι τα μόνα που μπορείτε να ελέγχετε απόλυτα;
- Λέτε στον εαυτό σας ότι είστε χοντρή, άσχημη, ασήμαντη κλπ.;
- Aποφεύγετε τις οικογενειακές συγκεντρώσεις και τα γεύματα εξαιτίας του φαγητού;
- Nτρέπεστε για τις διατροφικές σας συνήθειες;
- Σκέφτεστε το φαγητό όλη την ώρα;
- Γυμνάζεστε μέχρι να εξαντληθείτε προκειμένου να χάσετε κι άλλο βάρος;
- Πιστεύετε ότι θα ήσασταν πιο ευτυχισμένη αν ήσασταν πιο αδύνατη;
- Nευριάζετε με τους ανθρώπους που σας ρωτάνε για τη διατροφή σας;
- Aποφεύγετε να πείτε την αλήθεια για το αν φάγατε ή όχι;
- Eχετε ανάγκη να είστε τέλεια;
- Λέτε ψέματα για τα κιλά που χάσατε και προσπαθείτε με διάφορους τρόπους να το κρύψετε;
- Περνάτε την ώρα σας μετρώντας θερμίδες και διαβάζοντας για δίαιτες;
- Eσείς πιστεύετε ότι πάσχετε από μια διατροφική διαταραχή;
Aν απαντήσατε με NAI σε περισσότερες από πέντε ερωτήσεις είναι πιθανό να έχετε ή να κινδυνεύετε να αποκτήσετε ανορεξία ή βουλιμία. Πρέπει οπωσδήποτε να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό διατροφολόγο και σε έναν ψυχίατρο.
Νευρική Ανορεξία: Πώς να αντιληφθείτε τα πρώιμα συμπτώματα
Τα άτομα με Νευρική Ανορεξία δεν έχουν επίγνωση της σοβαρότητας της κατάστασής τους. Δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν ψυχολογικό πρόβλημα και μάλιστα θεωρούν το βάρος τους υψηλό.
Γι’ αυτό άλλωστε δεν αναζητούν βοήθεια. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν τα άτομα του άμεσου περιβάλλοντός τους να αντιληφθούν κάποια πρώιμα συμπτώματα και να αναζητήσουν οι ίδιοι βοήθεια από ειδικούς. Τα 5 σημάδια που «χτυπούν το καμπανάκι» για πιθανή Διατροφική Διαταραχή σε ένα άτομο είναι τα εξής:
- Θέτει στόχους μείωσης του βάρους του αλλά όταν τους φτάνει θεωρεί ότι πρέπει να χάσει κι άλλο
- Ασκεί αυξημένη κριτική για το βάρος και το σχήμα του σώματός του
- Είναι κοινωνικά απομονωμένο και εμφανίζει σημάδια κατάθλιψης
- Μή εμφάνιση ή διακοπή της εμμήνου ρύσης
- Κάνει εμετό, παίρνει καθαρτικά ή κάνει υπερβολική γυμναστική με στόχο την αποβολή των θερμίδων
- Προσπαθεί να είναι τέλειο σε ότι αφορά την επίδοση σε μαθήματα, αθλήματα κλπ
Νευρική Ανορεξία: Ποια είναι η συμπεριφορά των ασθενών;
Άλλα χαρακτηριστικά που μπορεί να συνδέονται άμεσα με την Νευρική Ανορεξία στους εφήβους είναι τα εξής:
- Εμμονή με το σωματικό βάρος
- Εμμονή με τις θερμίδες, τα λίπη, τους υδατάνθρακες
- Απομόνωση και εσωστρέφεια
- Ευερεθιστότητα – Οξυθυμία
- Μεταβολές διάθεσης
- Τελειομανία
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Διαταραχές άγχους και κατάθλιψης
Νευρική Ανορεξία: Διατροφικές συνήθειες
Τα άτομα με Νευρική Ανορεξία παρουσιάζουν ιδιαίτερες διατροφικές συμπεριφορές, οι οποίες μπορούν να κινήσουν την υποψία στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον τους, ώστε να τους παρακινήσουν για αναζήτηση βοήθειας:
- Υπερβολικά αργή κατανάλωση φαγητού
- Κατακερματισμός της τροφής σε πολύ μικρά κομμάτια
- Κατανάλωση φαγητού με ακατάλληλα σκεύη
- Ασυνήθιστοι συνδυασμοί τροφίμων
- Υπερβολική χρήση μπαχαρικών, ξυδιού, λεμονιού
- Αποφυγή συγκεκριμένων τροφίμων και επιλογή «ασφαλών» τροφίμων
- Μικρή ποικιλία τροφίμων
- Πολύ χαμηλή ή υπερβολική κατανάλωση υγρών με σκοπό είτε να μην «βαρύνει» λόγω του νερού είτε να «φουσκώσει» με
- την κατανάλωσή του
- Προσπαθεί να κρύψει την τροφή που δεν έχει καταναλώσει.
Νευρική Ανορεξία: Πώς αντιμετωπίζεται;
Η θεραπεία της νευρικής ανορεξίας είναι συνδυαστική ως προς τις μεθόδους, αλλά και τους γιατρούς και ειδικούς που συμμετέχουν.
Ο διαιτολόγος είναι αυτός που θα δώσει διατροφικές συμβουλές και θα σχεδιάσει ένα διαιτολογικό πρόγραμμα, που θα σε βοηθήσει να πετύχεις το βάρος που πρέπει να έχεις.
Η νοσηλεία απαιτείται συχνά για αποκατάσταση της ενυδάτωσης του οργανισμού, σε περίπτωση διαταραχής των ηλεκτρολυτών, αλλά και αν υπάρχει μεγάλο διάστημα αφαγίας.
Η ψυχολογική υποστήριξη είναι απαραίτητη για να αναπτύξεις στρατηγικές συμπεριφοράς που θα σε οδηγήσουν σε σωστές διατροφικές συνήθειες και άρα, υγιές σωματικό βάρος.
Αιματολογικές εξετάσεις θα χρειαστεί να γίνουν για να διαπιστωθεί αν υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις σε θρεπτικές ουσίες και βιταμίνες από τον οργανισμό, ενώ παράλληλα θα ανιχνευθούν και τυχόν άλλα προβλήματα υγείας που πυροδοτεί η νευρική ανορεξία.
Τέλος, πολύ σημαντικό ρόλο παίζει και η οικογένεια, η οποία αποτελεί τη βασική στήριξη στην τήρηση της αγωγής ή του προγράμματος διατροφής που έχει δοθεί από τους θεράποντες ιατρούς/ειδικούς.