Πώς να αντιμετωπίσετε την δυσκοιλιότητα στα βρέφη. Φυσικοί τρόποι αντιμετώπισης.

Πολλά μωρά μικρότερα του ενός έτους μπορεί να εμφανίσουν δυσκοιλιότητα. Η έγκαιρη διάγνωση και ο εντοπισμός των αιτίων είναι σημαντικά για να ανακουφίσετε το παιδί και να αντιμετωπίσετε τη δυσκοιλιότητα αποτελεσματικά.

Ποια είναι τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας στα βρέφη;

Το βασικότερο σύμπτωμα είναι οι σκληρές κενώσεις στην πάνα του μωρού. Άλλα συμπτώματα είναι επίσης:

• Πόνος την ώρα που το μωρό προσπαθεί να ενεργηθεί ο οποίος είναι εμφανής από τις γκριμάτσες του μωρού
• Φούσκωμα στην κοιλιά
• Αέρια

Η σοβαρή δυσκοιλιότητα είναι σπάνια και μπορεί να προκαλέσει επίσης ενσφήνωση κοπράνων ή encopresis, όταν δηλαδή οι κενώσεις του μωρού είναι υδαρής στην επιφάνεια και συμπαγείς στο κέντρο.

Η μειωμένη συχνότητα των κενώσεων δεν αποτελεί απαραίτητα ένδειξη δυσκοιλιότητας στα βρέφη, σε αντίθεση με ό,τι ισχύει για τα μεγαλύτερα παιδιά. Εάν ωστόσο, παρατηρηθούν αλλαγές στις κενώσεις και στο μοτίβο που ακολουθεί το παιδί, τότε πιθανά η δυσκοιλιότητα να είναι η αιτία.

Ποια είναι η φυσιολογικό συχνότητα κενώσεων στα μωρά;

Η φυσιολογική συχνότητα κενώσεων στα μωρά διαφέρει από μήνα σε μήνα τον πρώτο χρόνο. Τα μωρά που θηλάζουν επίσης, συνήθως λερώνουν πιο συχνά την πάνα τους από ότι τα μωρά που καταναλώνουν γάλα φόρμουλας.

Τα νεογέννητα στις περισσότερες περιπτώσεις κάνουν κενώσεις μία με δύο φορές την ημέρα, ενώ σε διάστημα μίας εβδομάδας η συχνότητα μπορεί να αλλάξει στις πέντε ή ακόμα και δέκα φορές την ημέρα. Από εκεί και έπειτα η συχνότητα και πάλι μειώνεται όσο το παιδί μεγαλώνει και μέχρι και την ηλικία των έξι εβδομάδων το παιδί κάνει κενώσεις μία με δύο φορές την ημέρα.

Τα μωρά που ξεκινούν τις στερεές τροφές ίσως να ενεργούνται λιγότερο συχνά στην αρχή, ωστόσο η συνηθισμένη συχνότητα επανέρχεται όταν το έντερο προσαρμοστεί στις στερεές αυτές τροφές.

Τι προκαλεί τη δυσκοιλιότητα στα μωρά;

Τα αίτια ποικίλουν και από τα πιο συνηθισμένα είναι τα εξής:

• Αφυδάτωση και ειδικά τις καλοκαιρινές περιόδους που η θερμοκρασία είναι αυξημένη
• Κατανάλωση γάλακτος φόρμουλας
• Έλλειψη φυτικών ινών στα παιδιά που έχουν ξεκινήσεις τις στερεές τροφές

Σε σπανιότερες περιπτώσεις η δυσκοιλιότητα ενδέχεται να είναι αποτέλεσμα υποθυρεοειδισμού, συγγενούς ανορθικής δυσλειτουργίας, κυστικής ίνωσης κ.α

Τι μπορείτε να κάνετε για να αντιμετωπίσετε την δυσκοιλιότητα φυσικά

• Κάντε το ένα ζεστό μπάνιο: Το ζεστό νερό θα βοηθήσει του κοιλιακούς μύες να χαλαρώσουν
• Γυμναστική: Η ήπια γυμναστική όπως είναι το μπουσούλημα ή η κυκλική κίνηση των ποδιών όσο το μωρό είναι ξαπλωμένο ανάσκελα μπορεί να ενεργοποιήσει την κινητικότητα του εντέρου.
• Βρεφικό μασάζ: Οι απαλές κινήσεις στην κοιλιά του εντέρου θα λειτουργήσουν επίσης βοηθητικά για την κινητικότητα του εντέρου.
• Επαρκής ενυδάτωση: Βεβαιωθείτε ότι το μωρό τρέφεται επαρκώς με το μητρικό γάλα ή το γάλα φόρμουλας. Σε μωρά μεγαλύτερα των έξι μηνών ίσως πρέπει να αυξήσετε την ποσότητα νερού που του δίνετε.
• Δοκιμάστε να αλλάξετε το γάλα φόρμουλας: Εάν υποψιάζεστε ότι το γάλα φόρμουλας είναι η αιτία της δυσκοιλιότητας του μωρού, δοκιμάστε να αλλάξετε brand ή τύπο γάλακτος.
• Εντάξτε στη διατροφή του μωρού τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες: Εφόσον το μωρό έχει ξεκινήσει τις στερεές τροφές, εντάξτε στη διατροφή του τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες όπως είναι τα φρούτα και τα λαχανικά.

Δυσκοιλιότητα στην παιδική ηλικία: Αίτια και αντιμετώπιση

Η δυσκοιλιότητα αποτελεί ένα συχνό πρόβλημα της βρεφικής και παιδικής ηλικίας. Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι αποτελεί αιτία για το 3% των επισκέψεων στον παιδίατρο και για το 25% των παραπομπών στο ειδικό γαστρεντερολογικό ιατρείο.

Παρά τη συχνότητα του φαινομένου δεν υπάρχει σαφής ορισμός της δυσκοιλιότητας που να ακολουθείται από όλους. Ως πλέον σωστός ορισμός θεωρείται η καθυστέρηση ή δυσκολία στη λειτουργία της αφόδευσης ικανή να προκαλέσει σημαντική δυσφορία στο παιδί. Απαραίτητη όμως προυπόθεση για να τεθεί η διάγνωση της δυσκοιλιότητας αποτελεί η αναγνώριση της φυσιολογικής λειτουργίας του εντέρου και των διακυμάνσεών της ανά ηλικία.

Στοιχεία από μελέτες δείχνουν ότι την πρώτη εβδομάδα ζωής ο αριθμός των κενώσεων κυμαίνεται από 1 εως 9 ημερησίως, με 4 κενώσεις κατά μέσο όρο. Ο αριθμός αυτός μειώνεται σε 2 κενώσεις/ημέρα κατά μέσο όρο τον δεύτερο χρόνο, και σε 1 κένωση στα τέσσερα χρόνια ζωής. Φυσιολογικά θηλάζοντα βρέφη μπορεί να έχουν 7 κενώσεις /ημέρα μέχρι 1 την εβδομάδα. Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν οτι περίπου στα 4 χρόνια ζωής τα παιδιά αποκτούν συνήθειες παρόμοιες με του ενήλικα έχουν δηλαδή 3 κενώσεις ημερησίως εως 3 εβδομαδιαίως. Η γνώση των στοιχείων αυτών είναι απαραίτητη τόσο στον παιδίατρο όσο και στο γονιό για την αναγνώριση και αντιμετώπιση από κοινού της δυσκοιλιότητας η οποία αποτελεί σύμπτωμα και όχι νόσο.

Φυσιολογία της αφόδευσης

Το παχύ έντερο είναι το τμήμα του εντέρου όπου γίνεται η απορρόφηση υγρών και ηλεκτρολυτών καθώς και η αποθήκευση των κοπράνων πριν την αφόδευση.

Η φυσιολογική αφόδευση ελέγχεται από το ανατομικό μυικό σύμπλεγμα της πυέλου το οποίο σχηματίζει δύο σφιγκτήρες οι οποίοι περιβάλλουν τον πρωκτό. Ο έσω σφιγκτήρας ειναι μονίμως σε τονική σύσπαση, ενώ ο έξω σφιγκτήρας είναι σε χάλαση όταν το ορθό είναι κενό κοπράνων. Οταν κόπρανα εισέλθουν στον αυλό του ορθού, υποδοχείς τάσης που βρίσκονται στο τοίχωμα ενεργοποιούν νευρικά κύτταρα με αποτέλεσμα τη χάλαση του έσω σφιγκτήρα. Τα κόπρανα προωθούνται στο κατώτερο τμήμα του ορθού οπότε δημιουργείται η τάση για αφόδευση. Με χειρισμό Valsava αυξάνεται η ενδοκοιλιακή πίεση, ο έξω σφιγκτήρας χαλάται και αρχίζει η αποβολή των κοπράνων. Η λειτουργία της αφόδευσης μπορεί ηθελημένα να ανασταλεί με σύσπαση του έξω σφιγκτήρα και των γλουτιαίων μυών με αποτέλεσμα την προς τα πίσω ώθηση των κοπράνων. Αν η άρνηση για αφόδευση επαναληφθεί πολλές φορές αυτό οδηγεί σε διάταση του ορθού και τελικά σε διαδοχική μείωση του μυικού τόνου του ορθού και του παχέος εντέρου και κατακράτηση κοπράνων.

Δυσκοιλιότητα: Αίτια

α. Ιδιοπαθής (Λειτουργική)

Στην πλειονότητα των παιδιών η χρόνια δυσκοιλιότητα είναι ιδιοπαθής, δεν ανευρίσκεται δηλαδή υποκειμένη οργανική βλάβη. Διάφορες θεωρίες έχουν αναπτυχθεί κατα καιρούς για την παθογένεια της λειτουργικής δυσκοιλιότητας. Τελικά φαίνεται ότι η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική και ενοχοποιούνται γενετικοί, περιβαλλοντικοί, ψυχολογικοί και διαιτητικοί παράμετροι. Σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση δυσκοιλιότητας παίζει η διατροφή. Ιδαίτερα η μειωμένη πρόσληψη φυτικών ινών έχει αρνητική συσχέτιση με την εμφάνιση και βαρύτητα της δυσκοιλιότητας.

Τρία κλινικά σύνδρομα λειτουργικής δυσκοιλιότητας έχουν περιγραφεί στα παιδιά ανά ηλικία.
Το πρώτο αφορά νεογνά και νεαρά βρέφη μέχρι τη 10η εβδομάδα ζωής (grunting baby syndrome). Οι γονείς περιγράφουν χαρακτηριστικά το νεαρό βρέφος να κοκκινίζει έντονα στο πρόσωπο, να σφίγγεται και να κλαίει έντονα 5-10 λεπτά πριν την κένωση. Τα κόπρανα είναι φυσιολογικά σε σύσταση και εμφάνιση και η κένωση του εντέρου γίνεται σχεδόν καθημερινά. Αυτό εκλαμβάνεται σαν δυσκοιλιότητα από τους γονεις και ακόμη τον παιδίατρο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ανησυχίας που οδηγεί σε συχνό ερεθισμό του πρωκτού με υπόθετα η θερμόμετρα η τις άσκοπες αλλαγές γαλάτων. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται σε ανωριμότητα μερικών βρεφών αυτής της ηλικίας να συντονίσουν την αύξηση της ενδοκοιλιακής πιέσης με τη χάλαση του μυικού συστήματος της πυέλου και υποχωρεί με την πάροδο του χρόνου.
Αργότερα στη δεύτερη βρεφική ηλικία και στην πρώτη νηπιακή, επώδυνη αφόδευση απο σκληρά κόπρανα μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω αναστολή, κατακράτηση κοπράνων και εγκατάσταση δυσκοιλιότητας. Αυτό κυρίως συμβαίνει στα μεταβατικά στάδια της διατροφής δηλαδή από το μητρικό γάλα στο γάλα πρώτης βρεφικής ηλικίας η αμέσως μετά την έναρξη των στερεών τροφών η τη χορήγηση πλήρους γάλακτος αγελάδος.

Και τέλος στα μεγαλύτερα παιδιά η λειτουργική αλλά ταυτόχρονα ηθελημένη κατακράτηση κοπράνων αποτελεί τον κυριώτερο μηχανισμό δυσκοιλιότητας. Επώδυνη αφόδευση ή ο φόβος της τουαλέτας πυροδοτούν την έναρξη δυσκοιλιότητας , η οποια χρονικά παρουσιάζει δύο αιχμές, την περίοδο εκμάθησης της τουαλέτας και την έναρξη της σχολικής ηλικίας. Η κατακράτηση κοπράνων οδηγεί σε ανησυχία, κοιλιακό άλγος η διάταση, ευερεθιστότητα και ανορεξία καθώς και σε διάρροια απο υπερπλήρωση και εγκόπριση.

β.Οργανική

Μόνο σε ένα μικρό ποσοστό παιδιών με δυσκοιλιότητα ανευρίσκεται υποκειμένη οργανική διαταραχή. Παρ’όλα αυτά όμως ανατομικά, νευρολογικά και συστηματικά αίτια πρέπει να αποκλείονται για τη σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση. Τα κυριώτερα οργανικά αίτια της δυσκοιλιότητας είναι:

Ανατομικές ανωμαλίες

• Εκτοπος πρωκτός
• Συγγενής η επίκτητη στένωση πρωκτού
• Συγγενής η επίκτητη στένωση σιγμοειδούς η ορθού

Νευρομυικές παθήσεις του εντέρου

• Συγγενές μεγάκολο (ν Hirschprung)
• Νευρωνική δυσπλασία του εντέρου
• Ψευδοαπόφραξη (visceral myopathy-neuropathy)

Νευρολογικά αίτια

• Δυσραισμός-Μηνιγγομελοκήλη
• Τραυατισμός νωτιαίου σωλήνα
• Εγκφαλική παράλυση

Συστηματικά νοσήματα

• Υποθυρεοειδισμός
• Υπερπαραθυρεοειδισμός
• Σακχαρώδης/άποιος διαβήτης
• κηροδερμία
• Δερματομυοσίτις

Διάφορα

• Αλλεργία στο γάλα αγελάδος
• Κοιλιοκάκη

Φάρμακα

• Αντιόξινα
• Σίδηρος
• Διουρητικά
• Κωδεινούχα

Ιδιαίτερη σημασία έχει το συγγενές μεγάκολο, μια γενετική διαταραχή με συχνότητα 1 σε 5000 γεννήσεις και προτίμηση στα αγόρια (4/1). Χαρακτηρίζεται από έλλειψη γαγγλιακών κυττάρων στο μυεντερικό και υποβλεννογόνιο πλέγμα του εντέρου. Το αγαγγλιονικό τμήμα συνήθως περιορίζεται στο ορθοσιγμοειδές (80% των παιδιών) και μόνο στο 3% καταλαμβάνει ολόκληρο το παχύ έντερο. Οι μελέτες έδειξαν στο 64% των παιδιών η διάγνωση γίνεται τους πρώτους τρείς μήνες της ζωής και στο 80% μέχρι το τέλος του πρώτου χρόνου. Σε μικρό όμως ποσοστό (8%) η διάγνωση μπορεί να τεθεί πολύ αργότερα και αφορά περιπτώσεις υπερβραχέος συγγενούς μεγακόλου (αγαγγλιονικό τμήμα <5 εκ) που μπορούν εύκολα να διαλάθουν.

Από τα νοσήματα του πεπτικού η κοιλιοκάκη αν και προβάλλει συνήθως με ανεπαρκή πρόσληψη βάρους και χρόνια διάρροια, σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να εκδηλωθεί με δυσκοιλιότητα. Τα τελευταία χρόνια δημοσιεύονται άρθρα που θεωρούν τη χρόνια δυσκοιλιότητα σαν εκδήλωση αλλεργίας στο γάλα της αγελάδος κυρίως σε παιδιά κάτω των 6 ετών. Πριν όμως την έναρξη περιοριστικής δίαιτας χρειάζεται να γίνει δοκιμασία πρόκλησης για επιβεβαίωση και φυσικά αποκλεισμός άλλων αιτίων.

Δυσκοιλιότητα στα παιδιά: Θεραπεία

Η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας συνίσταται :

• Στάδιο 1: Ενημέρωση, εκπαίδευση και ψυχολογική ενθάρρυνση παιδιού και οικογένειας
• Στάδιο 2: Συστάσεις για αύξηση της χορήγησης υγρών και υιοθέτηση διατροφής πλούσιας σε φυτικές ίνες.
• Στάδιο 3: Προσθήκη φαρμακευτικής αγωγής με ημισυνθετικούς πολυσακχαρίτες (λακτουλόζη, λακτιτόλη) παραφινέλαιο, PEG3350, μόνα τους η σε συνδυασμό
• Σταδιο 4: Σε περίπτωση όπου μεγάλες κοπρανώδεις μάζες ψηλαφώνται στην κοιλιά η πολύ σκληρά κόπρανα βρίσκονται στην λύκηθο, προηγείται του σταδίου 3 η κένωση του εντέρου με μεγάλες δόσεις καθαρτικών φαρμάκων
• Στάδιο 5 :Σταδιακή μείωση φαρμάκων σε χρονικό διάστημα που κυμαίνεται από 2 έως 6 μήνες η και περισσότερο ανά περίπτωση