Αποτελεί τη συχνότερη συγγενή ανωμαλία των γεννητικών οργάνων στα αγόρια και εμφανίζεται στο 2%-5% των τελειόμηνων νεογνών, ποσοστό που μειώνεται στο 1%-2% μετά το πρώτο τρίμηνο της ζωής λόγω αυτόματης καθόδου του όρχι. Στα πρόωρα νεογνά το ποσοστό της κρυψορχίας ανέρχεται στο 30% περίπου. Η αιτιολογία της παραμένει ουσιαστικά άγνωστη, μολονότι ενοχοποιούνται πολλοί παράγοντες: ενδοκρινικοί, περιβαλλοντικοί, γενετικοί, ανατομικοί και μηχανικοί.

Κρυψορχία: Παράγοντες κινδύνου

Προδιαθεσικοί παράγοντες εμφάνισης κρυψορχίας είναι η προωρότητα, το χαμηλό βάρος γέννησης, η μειωμένη ποσότητα οιστρογόνων της μητέρας και η ανεπάρκεια του πλακούντα. Επίσης, ενοχοποιούνται διάφοροι χημικοί παράγοντες -κυρίως οργανικά χλωριούχα- που μπορεί να διαταράξουν το ορμονικό περιβάλλον που απαιτείται για τη φυσιολογική κάθοδο του όρχι. Πολλές φορές συνοδεύεται από βουβωνοκήλη, ανωμαλίες της επιδιδυμίδας, ανωμαλίες του ΚΝΣ, συγγενή ελλείμματα του κοιλιακού τοιχώματος και υποσπαδία. Οι όρχεις είναι ψηλαφητοί στο 80% περίπου των περιπτώσεων, ενώ στο υπόλοιπο 20% δεν ψηλαφώνται είτε λόγω υψηλής θέσης, είτε λόγω αγενεσίας. Η θεραπεία της κρυψορχίας είναι κατά κύριο λόγο χειρουργική και συνίσταται στην πλήρη κινητοποίηση του όρχι και των σπερματικών αγγείων, διόρθωση της συνήθως συνυπάρχουσας βουβωνοκήλης και καθήλωση στο όσχεο. Η επέμβαση θα πρέπει να γίνεται από το 6^ο μήνα της ζωής και μέχρι τον 18^ο γιατί έχει αποδειχθεί ότι μετά την ηλικία αυτή αναπτύσσονται ιστολογικές αλλοιώσεις που έχουν επίπτωση στην σπερματογένεση. Το ποσοστό υποτροπής συνολικά κυμαίνεται από 8% έως 26%.

Δύο ακόμη σημαντικοί λόγοι για τη διόρθωση της κρυψορχίας είναι  η ψυχολογική επιβάρυνση του παιδιού από το κενό όσχεο και η δυνατότητα αυτοεξέτασης του όρχι αργότερα. Επιπλέον, η ορχεοπηξία μπορεί να βελτιώσει τη γονιμότητα του αυριανού ενήλικα, δεδομένου ότι οι όρχεις χρειάζονται το ψυχρότερο περιβάλλον του οσχέου για να έχουν φυσιολογική παραγωγή σπέρματος.

Κρυψορχία: Θεραπεία

Η θεραπεία με ορμόνες είναι αμφιλεγόμενη όσον αφορά την κάθοδο του όρχι. Εμφανίζει καλύτερα αποτελέσματα όταν χορηγείται σε μεγαλύτερα παιδιά και σε χαμηλή θέση του όρχι. Ενδεχομένως να συντελεί στην αύξηση της γονιμότητας αλλά έχει ποσοστό υποτροπής περίπου 25%.

Επιπτώσεις από την κρυψορχία στους ενήλικες μπορεί να υπάρξουν ακόμα και αν αυτή αντιμετωπισθεί εγκαίρως και με επιτυχία και σχετίζονται με την ανάπτυξη καρκίνου και μειωμένη γονιμότητα.

Είναι γεγονός ότι η γονιμότητα επηρεάζεται τόσο στην ετερόπλευρη όσο και στην αμφοτερόπλευρη κρυψορχία. Ανδρες με αμφοτερόπλευρη κρυψορχία που δεν υποβλήθηκαν σε καμία θεραπεία παρουσίασαν αζωοσπερμία, δηλαδή πλήρη έλλειψη σπερματοζωαρίων σε ποσοστό 90%, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στον γενικό πληθυσμό είναι περίπου 0,5%. Το ποσοστό αζωοσπερμίας πέφτει στο 32% σε αυτούς που έλαβαν ορμονοθεραπεία και στο 46% σε αυτούς που υποβλήθηκαν σε ορχεοπηξία. Στην ετερόπλευρη κρυψορχία το ποσοστό αζωοσπερμίας ανέρχεται στο 13%, ανεξάρτητα από το αν έλαβαν θεραπεία ή όχι. Υπολογίζεται ότι το 10% των στείρων ανδρών στον γενικό πληθυσμό έχει ιστορικό κρυψορχίας που αντιμετωπίσθηκε χειρουργικά. Θεωρητικά η πρώιμη διόρθωση της κρυψορχίας προλαμβάνει την υπογονιμότητα, δεν υπάρχουν όμως αρκετά βιβλιογραφικά δεδομένα που να υποστηρίζουν αυτή την άποψη. Συνήθως οι μη κατελθόντες όρχεις είναι μικρότεροι από αυτούς που έχουν κατέλθει στο όσχεο και αυτή η διαφορά είναι εμφανής μέσα στον πρώτο χρόνο της ζωής. Από διάφορες μελέτες στηριζόμενες σε βιοψίες των κρυψόρχεων προκύπτει ότι τόσο ο αριθμός των αρχέγονων σπερματικών κυττάρων, όσο και η διάμετρος των σπερματικών σωληναρίων είναι μεγαλύτερα σε παιδιά κάτω του έτους σε σχέση με κρυψόρχεις μεγαλύτερης ηλικίας, γεγονός που αποδεικνύει ότι η βλάβη του γεννητικού επιθηλίου επιδεινώνεται προοδευτικά με την πάροδο του χρόνου και είναι μη αναστρέψιμη σε αρκετές περιπτώσεις.

Κρυψορχία και υπογονιμότητα

Η υπογονιμότητα στους άνδρες που είχαν κρυψορχία δεν οφείλεται μόνο στην αυξημένη θερμοκρασία και την έκτοπη θέση του όρχι. Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι διάφορες ανωμαλίες που συνυπάρχουν με την κρυψορχία. Σε ποσοστό 20%-30% η κρυψορχία συνοδεύεται με διαχωρισμό όρχι-επιδιδυμίδας, ο οποίος παρεμποδίζει την φυσιολογική μεταφορά του σπέρματος και οδηγεί σε υπογονιμότητα, παρά το γεγονός της φυσιολογικής παραγωγής σπέρματος.

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η κρυψορχία αποτελεί μία  σημαντική αιτία υπογονιμότητας στους άνδρες. Οταν αφορά και τους δύο όρχεις και δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα στην βρεφική ηλικία, θα οδηγήσει σε στειρότητα. Παρά το γεγονός ότι για την υπογονιμότητα σε έδαφος κρυψορχίας ευθύνονται και άλλοι παράγοντες, η έγκαιρη και πρώιμη διόρθωσή της με την τοποθέτηση του όρχι στη φυσιολογική του θέση θα βοηθήσει στη βελτίωση της γονιμότητας των ανδρών αυτών.

Μιχαήλ Σούτης, Τομεάρχης Παιδιατρικού Τομέα και Διευθυντής Παιδιχειρουργικού Τμήματος, Ευρωκλινική Παίδων