Ο ύπνος δεν θρέφει μόνο τα μωρά, αλλά όπως φαίνεται τα κάνει και πιο έξυπνα.
Ένας μεσημεριανός ύπνος δε γεμίζει μόνο τις «μπαταρίες» των μικρών παιδιών, αλλά τα εφοδιάζει κατάλληλα με μια πολύ χρήσιμη δεξιότητα που σχετίζεται με τη μάθηση. Μια νέα έρευνα από μελετητές στην Αυστραλία και την Αγγλία συμπέρανε ότι ο μεσημεριανός ύπνος βοηθά τα παιδιά προσχολικής ηλικίας να αντιστοιχίσουν τα γράμματα με τους ήχους τους, το κλειδί της επιτυχίας στην ανάγνωση αργότερα.
Αν και πρόκειται για μελέτη μικρής κλίμακας, τα αποτελέσματα παρέχουν ορισμένες πρώιμες ενδείξεις σε συνδυασμό και με τη σχετική βιβλιογραφία και άλλες μελέτες. Οι ερευνητές παρατήρησαν την επίδραση του μεσημεριανού ύπνου σε 32 παιδιά ηλικίας 3 έως 5 ετών από δύο ημερήσιους παιδικούς σταθμούς του Σίδνεϊ. Αν και τα μικρά παιδιά κοιμόντουσαν τακτικά κατά τη διάρκεια της ημέρας, δεν είχαν ακόμα διδαχθεί επίσημα τα ονόματα ή τους ήχους των γραμμάτων. Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο Child Development.
Κατά τη διάρκεια επτά συνεδριών σε διάστημα δύο έως τεσσάρων εβδομάδων, τα παιδιά εξετάστηκαν αρχικά για να καθοριστούν οι γνώσεις τους σχετικά με τα γράμματα και στη συνέχεια εκπαιδεύτηκαν και επίσημα και με την εφαρμογή του μεσημεριανού ύπνου αλλά και χωρίς.
Οι δοκιμές των ερευνητών αποτελούνταν από τη χαρτογράφηση γράμματος-ήχου και ερωτήσεις όπως: «Ποιον ήχο βγάζει το γράμμα C;».
Σημαντικό προβάδισμα στον σωστό εντοπισμό άγνωστων λέξεων και της συσχέτισής τους με τους ήχους που είχαν μάθει παρουσίασαν τα παιδιά που είχαν κοιμηθεί κατά τη διάρκεια της ημέρας. Παρόλα αυτά, ο μεσημεριανός ύπνος δεν φάνηκε να επηρεάζει τη ρητή μάθηση, όπως την αναπαραγωγή ή την αναγνώριση των ήχων των γραμμάτων που δεν είχαν μάθει νωρίτερα.
«Διαπιστώσαμε ότι αν τα παιδιά είχαν κοιμηθεί αφού έμαθαν τη χαρτογράφηση γραμμάτων-ήχων, ήταν πιο αποδοτικά στο να ανακαλούν αυτές τις πληροφορίες και να τις χρησιμοποιούν για να αναγνωρίσουν τις λέξεις», συνοψίζει η συγγραφέας της μελέτης Hua-Chen Wang, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Macquarie και στο Κέντρο Ανάγνωσης στο Σίδνεϊ.
Η έρευνα βασίστηκε σε στοιχεία που σχετίζονται με τα οφέλη του βραδινού ύπνου στην εδραίωση της μνήμης στους ενήλικες. Μια θεωρία υποστηρίζει ότι όταν οι άνθρωποι μαθαίνουν κάτι νέο, οι πληροφορίες κωδικοποιούνται και αποθηκεύονται προσωρινά στον εγκέφαλο. Με τον καιρό, αυτή η μνήμη γίνεται μέρος της μακροπρόθεσμης μνήμης ενός ατόμου. Ο ύπνος, επομένως, βοηθά σε αυτή τη μετάβαση.
Επειδή οι συνεδρίες της μελέτης έγιναν στον παιδικό σταθμό, οι ερευνητές δεν παρακολούθησαν τα φυσιολογικά μέτρα ύπνου, όπως η γρήγορη κίνηση των ματιών, γνωστός και ως ύπνος REM, το στάδιο του ύπνου δηλαδή που σχετίζεται με την «αποθήκευση» της μνήμης.
Συμπερασματικά, η δρ Wang ανέφερε ότι τα νηπιαγωγεία θα μπορούσαν να προγραμματίσουν αναλόγως τις ημερήσιες δραστηριότητες των παιδιών. Δηλαδή, με στόχο την καλύτερη αφομοίωση των πληροφοριών, θα μπορούσαν να εντάξουν τις δραστηριότητες εκμάθησης κοντά στην ώρα του μεσημεριανού ύπνου.
Ξυπνάτε συχνά στις 3 το βράδυ; Δείτε γιατί
Πόσες φορές έχετε σηκωθεί από τον ύπνο σου στη διάρκεια της νύχτας είτε για να πάτε τουαλέτα είτε ξαφνικά, χωρίς αιτία; Αν δε, έχετε παρατηρήσει πως αυτό συμβαίνει γύρω στις 3 τα ξημερώματα, μην προβληματίζεστε τόσο. Το ίδιο συμβαίνει και σε εκατομμύρια άλλους ανθρώπους και υπάρχει αιτία.
Η ταραχή από άγνωστους λόγους περίπου στις 3 το βράδυ έχει γίνει σύνηθες φαινόμενο, ειδικά τους μήνες μετά την έξαρση της πανδημίας COVID-19. Συμβαίνει ως ολιγόλεπτη αφύπνιση, ενώ το άτομο κοιμάται, αλλά πολλοί ξυπνούν τόσο καλά, ώστε δυσκολεύονται να ξανακοιμηθούν μετά.
Ο Greg Murray, καθηγητής και ερευνητής ψυχολογίας, διευθυντής στο Center for Mental Health του Swinburne University of Technology, αναλύει το φαινόμενο:
Τι παθαίνεις στις 3 τα ξημερώματα
Σε έναν κανονικό νυχτερινό ύπνο, η νευροβιολογία μας φτάνει σε σημείο καμπής γύρω στις 3 ή 4 το πρωί.
Η θερμοκρασία του σώματος αρχίζει να αυξάνεται, ο ρυθμός ύπνου μειώνεται (επειδή ήδη έχουμε κοιμηθεί λίγο), η έκκριση μελατονίνης (η ορμόνη του ύπνου) έχει κορυφωθεί και τα επίπεδα κορτιζόλης (ορμόνη του στρες) αυξάνονται καθώς το σώμα προετοιμάζεται να ξεκινήσει την επόμενη ημέρα.
Όλη αυτή η δραστηριότητα συμβαίνει ανεξάρτητα από ενδείξεις από το περιβάλλον, όπως το φως της αυγής. Η Φύση αποφάσισε εδώ και πολύ καιρό ότι η ανατολή και το ηλιοβασίλεμα είναι τόσο σημαντικά που πρέπει να προβλεφθούν, εξ ου και το λεγόμενο κιρκαδικό σύστημα, το βιολογικό ρολόι του οργανισμού.
Μάλιστα, ξυπνάμε πολλές φορές κάθε βράδυ και ο ελαφρύς ύπνος είναι συχνότερος στο δεύτερο μισό της νύχτας. Όταν ο ύπνος μας πάει καλά, απλώς αγνοούμε αυτά τα ξυπνήματα. Αλλά αν υπάρχει λίγο παραπάνω άγχος, τότε είναι πιθανό το στιγμιαίο αυτό ξύπνημα να γίνει μια κατάσταση πλήρους αφύπνισης.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι υπάρχουν ενδείξεις πως η πανδημία COVID-19 είναι ένας στρεσογόνος παράγοντας που επηρεάζει τον ύπνο μας. Αν λοιπόν τον τελευταίο καιρό ξυπνάτε περίπου στις 3 με 4 το πρωί, σίγουρα δεν είστε μόνοι. Όταν αυτό συμβαίνει συχνά, το άτομο αρχίζει να νιώθει ανησυχία ότι θα του ξανασυμβεί, κάτι που από μόνο του το αγχώνει ακόμα περισσότερο, με αποτέλεσμα ενός φαύλου κύκλου άγχους που οδηγεί σε οριστική αφύπνιση τα ξημερώματα.
Αν όλο αυτό σας ακούγεται αρκετά γνώριμο, να γνωρίζετε ότι η αϋπνία ανταποκρίνεται καλά στην ψυχολογική θεραπεία με γνωστική συμπεριφορική θεραπεία. Υπάρχει επίσης μια ισχυρή σχέση μεταξύ ύπνου και κατάθλιψης, οπότε είναι σημαντικό να μιλήσετε με τον γιατρό σας εάν έχετε ανησυχίες για τον ύπνο σας.
Καταστροφικές σκέψεις μέσα στη νύχτα
Εκείνη την περίοδο στον κύκλο του ύπνου, είμαστε στο χαμηλότερο σημείο μας σωματικά και γνωστικά. Από τη σκοπιά της φύσης, πρόκειται για μια περίοδο σωματικής και συναισθηματικής “επιδιόρθωσης”, επομένως είναι κατανοητό ότι οι εσωτερικοί μας ενεργειακοί πόροι είναι χαμηλοί.
Έτσι, μένουμε μόνοι στο σκοτάδι με τις σκέψεις μας. Ο εγκέφαλος συμπεραίνει ότι το παραμικρό πρόβλημα που σκέφτεται είναι άλυτο, αφού στις 3 το πρωί, τα περισσότερα προβλήματα τα θεωρεί ανυπέρβλητα.
Μόλις ξημερώσει και αρχίσουμε την ρουτίνα της ημέρας μας, τα “άλυτα” προβλήματα στις 3 το πρωί τίθενται σε άλλη προοπτική. Η αλήθεια είναι ότι το μυαλό μας δεν ψάχνει πραγματικά λύση στις 3 το πρωί. Μπορεί να πιστεύουμε ότι επιλύουμε προβλήματα δουλεύοντας διανοητικά πάνω σε θέματα εκείνη την ώρα, αλλά αυτό δεν είναι πραγματικά επίλυση προβλημάτων. Είναι απλά άγχος.
Τι μπορούμε να κάνουμε για όλο αυτό
Έχετε παρατηρήσει ότι οι σκέψεις στις 3 το πρωί είναι πολύ εστιασμένες στον εαυτό σας; Στο ήσυχο σκοτάδι, είναι εύκολο να γλιστρήσετε εν αγνοία σας σε μια κατάσταση ακραίας εγωκεντρικότητας. Εστιάζοντας στην έννοια του “εγώ”, μπορούμε να δημιουργήσουμε επώδυνα συναισθήματα σκεφτόμενοι πράγματα που έχουν περάσει, όπως ενοχές ή τύψεις. Ή πέφτουμε σε μια δίνη απαισιόδοξων σκέψεων για ένα αβέβαιο μέλλον, δημιουργώντας φόβους χωρίς βάση.
Αν σας συμβαίνει αυτό, προσπαθήστε να εστιάσετε στις αισθήσεις σας, συγκεκριμένα στον ήχο της αναπνοής σας. Όταν θα καταλάβετε ότι αρχίζουν αρνητικές σκέψεις, επαναφέρετε απαλά την προσοχή σας στον ήχο της αναπνοής σας (οι ωτοασπίδες σας βοηθούν να ακούσετε την αναπνοή σας και να βγείτε από τις κακές σκέψεις). Μερικές φορές αυτός ο διαλογισμός λειτουργεί. Άλλες πάλι, όχι. Εάν εξακολουθούν οι αρνητικές σκέψεις μετά από 15 ή 20 λεπτά, σηκωθείτε από το κρεβάτι και κάντε κάτι χαλαρό, όπως να διαβάσετε λίγο ένα βιβλίο.
Αυτό μπορεί να σας ακούγεται ανούσιο, αλλά στις 3 το πρωί μπορεί να σας βοηθήσει να βγείτε από την μη παραγωγική σκέψη σας.
Με πληροφορίες από iatropedia