Η νυκτερινή εφίδρωση, δηλαδή οι έντονοι ιδρώτες που επιμένουν και διαποτίζουν τα ρούχα και τα κλινοσκεπάσματα του ασθενούς κατά τη διάρκεια της νύκτας,  οφείλεται συχνά σε υποκείμενο νόσημα και μπορεί να εμφανισθεί και σε ψυχρό περιβάλλον.

Αντίθετα, η υπερβολική εφίδρωση από τη χρήση κλινοσκεπασμάτων ή την υψηλή θερμοκρασία του περιβάλλοντος χώρου δεν έχει παθολογική σημασία και  δεν αποτελεί ιατρικό πρόβλημα.

Οι νυκτερινές εφιδρώσεις που παρατείνονται πέραν της εβδομάδος χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις στις οποίες συνυπάρχει πυρετός, απώλεια βάρους, βήχας, διάρροια ή λεμφαδενοπάθεια.     

Η διάκριση των αιτίων της νυκτερινής εφίδρωσης δεν είναι πάντοτε σαφής και για το λόγο αυτό θα πρέπει να γίνεται ιχνηλάτηση των πασχόντων και αναζήτηση των συνοδών συμπτωμάτων.

Νυχτερινή εφίδρωση: Τα αίτια

Οι νυχτερινές εφιδρώσεις μπορεί να οφείλονται στη χρήση φαρμάκων ή σε συγκεκριμένα νοσήματα και καταστάσεις.

Φάρμακα

1. Αντιυπερτασικά

2. Αντιδιαβητικά (αν τα επίπεδα του σακχάρου του αίματος είναι πολύ χαμηλά με τη θεραπεία)

3. Κορτικοειδή, παυσίπονα

4. Αντικαταθλιπτικά

5. Φάρμακα που χρησιμοποιούνται ως ορμονική θεραπεία για την αντιμετώπιση ορισμένων τύπων καρκίνου

6. Κατάχρηση φαρμάκων ή ουσιών ή αιφνίδια διακοπή τους (αλκοόλ, οπιοειδών, κοκαίνης, κάνναβης ή βενζοδιαζεπινών)

Νυχτερινή εφίδρωση: Νοσήματα και καταστάσεις

1. Νόσος Hodgkin’s

2. Non-Hodgkin’s λέμφωμα

3. Λευχαιμία

4. Μυελοσκλήρυνση

5. Φυματίωση

6. Ενδοκαρδίτιδα

7. Βρουκέλλωση (Μελιταίος πυρετός)

8. Οστεομυελίτιδα

9. Απόστημα

10. HIV/AIDS

11. Ιογενείς λοιμώξεις όπως το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη. Προκαλούν νυκτερινές εφιδρώσεις που υποχωρούν μετά από μερικές ημέρες και ανταποκρίνονται στα αντιπυρετικά, την ακεταμινοφαίνη ή την ιβουπροφαίνη.

12. Υπερθυρεοειδισμός (συνοδεύεται από νευρικότητα, αίσθημα παλμών, απώλεια βάρους) και άλλες θυρεοειδοπάθειες

13. Φαιοχρωμοκύττωμα (σπάνιος όγκος του μυελού των επινεφριδίων)

14. Σύνδρομο καρκινοειδούς (ειδικός τύπος καρκίνου του εντέρου)

15. Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο

16. Συριγγομυελία (βλάβη του νωτιαίου μυελού)

17. Νευροπάθεια του αυτόνομου νευρικού συστήματος

18. Διαταραχές της όρεξης

19. Διαταραχές του ύπνου (αποφρακτική άπνοια ύπνου)

20. Αυτοάνοσα νοσήματα

Η νυκτερινή εφίδρωση αποτελεί ένα από τα συχνότερα συμπτώματα της φυματίωσης και του λεμφώματος (νόσος Hodgkin’s και non-Hodgkin’s λέμφωμα). Λιγότερο συχνά απαντά σε HIV λοίμωξη, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, αποφρακτική άπνοια ύπνου, υπογλυκαιμία και υπερθυρεοειδισμό.

Νυxτερινή εφίδρωση και εμμηνόπαυση 

Νυκτερινές εφιδρώσεις και εξάψεις του προσώπου (hot flashes) απαντούν συχνά σε γυναίκες ηλικίας 45-55 ετών που βρίσκονται στην περιεμμηνοπαυσιακή φάση και παρουσιάζουν διαταραχές ή διακοπή της εμμήνου ρύσεως χωρίς την παρουσία άλλων συμπτωμάτων. Σημαντικό ποσοστό εμμηνοπαυσιακών γυναικών μπορούν να αντιμετωπίσουν τη νυκτερινή εφίδρωση με απλές ιατρικές συμβουλές, όπως αλλαγή του τρόπου ζωής, ελάττωση του σωματικού βάρους σε υπέρβαρες ή παχύσαρκες, υιοθέτηση υγιεινής διατροφής με δίαιτα πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, κάλιο και ασβέστιο, λήψη βιταμινών (κυρίως D3 όταν αυτή είναι χαμηλή), καθώς και συστηματική σωματική άσκηση. Υποχώρηση των επεισοδίων νυκτερινής εφίδρωσης μπορεί επίσης να επιτευχθεί με την αποφυγή ουσιών που πυροδοτούν την εμφάνιση της νυκτερινής εφίδρωσης, όπως είναι η λήψη καφέ, αλκοολούχων ποτών, τροφών πλούσιων σε καρυκεύματα καθώς επίσης και με τη διακοπή του καπνίσματος. Η νυκτερινή εφίδρωση κατά την εμμηνόπαυση διαρκεί συνήθως 1-2 έτη, ενώ σε μικρό ποσοστό γυναικών παραμένει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Νυχτερινή εφίδρωση: Πότε πρέπει να πάτε στον ιατρό

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η νυκτερινή εφίδρωση δεν αποτελεί σοβαρή κατάσταση επικίνδυνη για την υγεία του ατόμου. Όταν όμως υπάρχει κλινική υποψία υποκείμενου νοσήματος απαιτείται λεπτομερής εργαστηριακός έλεγχος.

Ενδείξεις για περαιτέρω έλεγχο αποτελούν:

• Η επιμονή των νυκτερινών εφιδρώσεων σταθερά για μεγάλο χρονικό διάστημα

• Η μακροχρόνια διατάραξη του ύπνου

• Η συνύπαρξη πυρετού, απώλειας βάρους, εντοπισμένου πόνου, βήχα, διάρροιας ή λεμφαδενοπάθειας

• Η επανεμφάνιση εμμήνου ρύσεως μήνες ή έτη μετά τη διακοπή της

Η ανεύρεση υποκείμενου νοσήματος με βάση το ιστορικό, την παρουσία συμπτωμάτων και τα ευρήματα από την κλινική εξέταση και τον εργαστηριακό έλεγχο θα καθορίσουν την κατάλληλη θεραπεία που θα οδηγήσει και στην εξάλειψη των νυκτερινών εφιδρώσεων.

Αν πχ., η νυκτερινή εφίδρωση οφείλεται σε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση η αποφυγή του δείπνου πριν την νυκτερινή κατάκλιση και η ανύψωση της κεφαλής του κρεβατιού κατά τη διάρκειά της θα οδηγήσουν στην εξάλειψή της.

Στις περιπτώσεις όπου παρά τον λεπτομερή έλεγχο το αίτιο της νυκτερινής εφίδρωσης παραμένει αδιευκρίνιστο, ο ιατρός θα πρέπει να καθησυχάσει τον ασθενή του και να του συστήσει εκ νέου επικοινωνία μαζί του εφόσον νέο σύμπτωμα προστεθεί στην κλινική του εικόνα.

Εφίδρωση: Πρωτοπαθής και δευτεροπαθής

Η υπεριδρωσία μπορεί να είναι πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής. Οι δύο αυτές μορφές έχουν διαφορετική αιτία, αλλά το επακόλουθο είναι το ίδιο. Η πρωτοπαθής υπεριδρωσία:

• Έχει επιπολασμό περίπου 3%
• Προκαλεί υπερβολική εφίδρωση περισσότερες από μία φορά την εβδομάδα
• Αποδιοργανώνει τις καθημερινές δραστηριότητες
• Διαρκεί τουλάχιστον για 6 μήνες

Η πρωτοπαθής υπεριδρωσία συνήθως αρχίζει κατά την εφηβεία. Η αιτία της είναι η υπερδιέγερση των αποκρινών αδένων που βρίσκονται:

• Στις παλάμες
• Στα πέλματα
• Στις μασχάλες
• Στο πρόσωπο

Υπολογίζεται ότι περισσότερο από το 90% των πασχόντων από υπεριδρωσία, έχουν την πρωτοπαθή μορφή της.  Η δευτερογενής υπεριδρωσία σχετίζεται με υποκείμενες παθήσεις, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης. Σχετίζεται επίσης με τη λήψη ορισμένων φαρμάκων, όπως τα στεροειδή.

Εφίδρωση με δυσάρεστη οσμή

Ιδιαίτερα ενοχλητική είναι η μασχαλιαία υπεριδρωσία. Περισσότεροι από ένας στους τρεις πάσχοντες από αυτήν αναφέρουν ότι είναι ελάχιστα ανεκτή ή εντελώς απαράδεκτη. Αναφέρουν ακόμα πως σχεδόν πάντα παρεμβαίνει στις καθημερινές δραστηριότητές τους.

Έως τα δύο τρίτα των πασχόντων, εξ άλλου, αναφέρουν οικογενειακό ιστορικό. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχει γενετική προδιάθεση. Παρόλο που η μασχαλιαία υπεριδρωσία εκδηλώνεται και στα δυο φύλα, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να την αναφέρουν.

Τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο όταν η εφίδρωση προκαλεί μια έντονα δυσάρεστη οσμή. Η οσμή αυτή «οφείλεται στη βακτηριακή αποσύνθεση της έκκρισης κυρίως από τους αποκρινείς αδένες, οι οποίοι ενεργοποιούνται με την είσοδο στην εφηβεία», εξηγεί ο κ. Βελημβασάκης. «Η υπεριδρωσία και η βρωμιδρωσία είναι δύο παθήσεις με στενούς δεσμούς, οι οποίες αποτελούν μακροπρόθεσμη πηγή επιβλαβούς συναισθηματικής και σωματικής δυσφορίας».

Εφιδρωση: Τοπικές εκδηλώσεις

Η υπερβολική εφίδρωση συνήθως είναι τοπική. Το ποσοστό των πασχόντων από γενικευμένη πρωτοπαθή υπεριδρωσία είναι μικρό. Στο 90% των περιπτώσεων η παθολογική υπερβολική εφίδρωση είναι εστιακή και οι περιοχές που επηρεάζονται συνήθως συμπεριλαμβάνουν:

• Τις μασχάλες
• Τις παλάμες
• Τα πέλματα
• Τις κρανιοπροσωπικές περιοχές

Είναι δηλαδή οι ίδιες περιοχές όπου βρίσκονται οι αποκρινείς αδένες που υπερδιεγείρονται.

Εφίδρωση: Οι θεραπείες

Για την αντιμετώπιση της υπεριδρωσίας υπάρχουν διάφορες μη χειρουργικές θεραπείες και χειρουργικές θεραπείες. Στις μη χειρουργικές μεταξύ άλλων συμπεριλαμβάνονται:

• Αντιιδρωτικά
• Ιοντοφόρηση
• Αντιχολινεργικά
• Θεραπεία με λέιζερ ή υπερήχους
• Θερμόλυση

Η χρήση των τοπικά και από του στόματος θεραπευτικών σχημάτων που χρησιμοποιούνται ευρέως για να αντιμετωπιστεί η υπερβολική εφίδρωση δεν προσφέρουν πάντα ικανοποιητικά αποτελέσματα. Μπορεί επίσης να έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως ερεθισμό του δέρματος ή ξηρότητα των γύρω ιστών.

Οι χειρουργικές προσεγγίσεις εφαρμόζονται στις πολύ σοβαρές περιπτώσεις και μετά από αποτυχία των συντηρητικών μεθόδων. Παραδείγματα τέτοιων επεμβάσεων είναι η ενδοσκοπική συμπαθεκτομή και η υποδόρια θεραπεία λιποαναρρόφησης. Ωστόσο, και οι χειρουργικές θεραπείες ενέχουν τον κίνδυνο εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως η ξηροδερμία.